Sigara içmek, tarih boyunca yalnızca bir alışkanlık değil; ritüelleri, dili ve kendine özgü bir adabı olan bir kültürdü.
Bunu söylerken sigarayı yüceltmekten ya da özendirmekten söz etmiyorum.
Aksine, bir dönemin insan ilişkilerini ve yaşam biçimini anlatan kültürel bir hatıradan bahsediyorum.
Biz çocukken, evlerimizde misafirler eksik olmazdı kışın sobanın başında muhabbet ortamında çayın yanında büyüklerimiz sigara içerdi.
Öyle aceleyle, farkında olmadan değil; ağır ağır, keyifle…
Duman içlerine çekilirken yüzlerinde garip bir sükûnet olurdu. Biz özentiyle bakardık.
Bizede öğüt verirlerdi “Zehirdir, içmeyin, alışmayın” derlerdi ama bıyıkları dumandan sararmış olurdu.
O çelişki bile o günlerin bir parçasıydı.
O zamanlar bugünkü gibi filtreli sigaralar yoktu.
Bafra, Yenice, ikinci, üçüncü… Filitresiz, keskin ve ağır tütünler içilirdi.
Tütün en yaygın olanıydı.
Gümüş tütün tabakaları, yine gümüşten ağızlıklar…
Köstekli çakmakla yakılırdı sigara.
Tabaka cebinden çıkarılır, içinden kâğıt alınır; tütün el marifetiyle kâğıdın üzerine dengeli biçimde serilirdi.
Dudakla hafifçe ıslatılır, özenle sarılır, düzeltilir ve gümüş ağızlığa takılırdı.
Her nefesle duman yayılır, mekânda dalga dalga savrulurdu.
İçen keyif aldığını hissederdi; dertler, kederler kısa bir anlığına da olsa unutulurdu.
Tabaka ikram edilirdi.
Oturanlar tütünü birlikte sarar, sohbet koyulaşırdı.
Sigara, insanları bir araya getiren bir bahaneydi belki de.
Bugün sigara içtiğini sananlar, dedelerinin içtiği tütünü görmedi. Bugün sigara içmek çoğu zaman yalnızca duman yutmaya dönüştü. Elektronik dumanlar, tek kullanımlık alışkanlıklar…
Kültür yok, ritüel yok, paylaşım yok.
Eskiden sigara içmenin bir adabı vardı.
Bugün o adabın yerinde hız, yüzeysellik ve yalnızlık var.
Elbette bu bir özlem yazısı değil; zararlı bir alışkanlığı savunmak hiç değil.
Bu, yalnızca geçmişteki bir yaşam biçiminin, bugünün hızında nasıl buharlaştığını anlatan bir hatırlatma.
Belki de mesele sigara değil; her şeyin adabını kaybetmiş olmamızdır.